Inzetten op circulariteitDe circulariteit beschrijft de hoeveelheid materialen die in een gesloten kring worden beheerd. betekent dat de levenscyclusDe levenscyclus van een product houdt rekening met alle activiteiten die meespelen in de fabricage, het gebruik, het vervoer en de afdanking van dat product. van producten wordt verlengd. Producten worden hersteld, gedeeld, verhuurd en liefst gemaakt van duurzame materialen. Wanneer een product het einde van zijn cyclus heeft bereikt, worden de afvalstoffen zoveel mogelijk in de kringloop gehouden en gerecycleerd. Die kringloop zorgt ervoor dat er meerwaarde wordt gecreëerd en het mogelijk is dat producten goedkoper worden in aankoop of gebruik. Dat lijkt op het eerste gezicht positief voor producent en consument, maar er zit een addertje onder het gras.
Lagere prijs, meer vraag
Het rebound-effectEen rebound-effect is de toename van de vraag naar hulpbronnen of van het verbruik als gevolg van efficiëntiewinst (ecologische verbetering van een product). is te verklaren door het feit dat wanneer hulpbronnen efficiënter benut worden en een product ecologischer kan worden geproduceerd, de kostprijs daalt, en dus ook de verkoopprijs. Een lagere prijs stimuleert consumenten om het product te kopen en doet de vraag dus stijgen. ‘Wat is het probleem?’, zou je denken. Want hoe meer vraag, hoe meer je als producent kan verkopen. Maar wanneer je onderneemt met het oog op duurzaamheid, kan een stijging van de consumptie van een product of dienst net leiden tot meer belasting van het milieu.
Hogere milieu-impact door rebound-effect
Hoe werkt dat dan in de praktijk? Er zijn drie types van rebound-effect:
- Stijgend verbruik door lagere prijzen: lagere prijzen kunnen het verbruik van een product of dienst doen stijgen, met een hogere milieu-impact tot gevolg. Denk bijvoorbeeld aan een goedkope tweedehands smartphone die als tweede toestel wordt gebruikt, waardoor het energieverbruik stijgt.
- Compensatiegedrag: consumenten kunnen de goede, circulaire keuze die ze in één domein maken, gaan compenseren op een ander gebied. Bijvoorbeeld: ik recycleer mijn afval, dus ik ga een keertje vaker op vliegvakantie.
- Verhoogde aantrekkelijkheid: een technologie die een product of dienst niet alleen circulairder maakt, maar ook de aantrekkelijkheid zodanig verhoogt dat mensen het meer gaan aankopen.
Wat is precies het probleem?
Je zou kunnen denken dat je als ondernemer niet veel last hebt van het rebound-effect als je het ecologische aspect buiten beschouwing laat. Dat lijkt inderdaad zo, maar toch kan je er maar beter alles aan doen om dit fenomeen te vermijden. Het rebound-effect kan er niet alleen voor zorgen dat de duurzaamheidsinspanningen die je als bedrijf doet tenietgaan en zich niet vertalen in een betere marktpositie, het kan ook betekenen dat we als maatschappij heel wat voordelen van circulariteit mislopen. Denk maar aan de beschikbaarheid van grondstoffenGrondstoffen worden vaak uit de natuur gehaald, zijn eindig en niet-hernieuwbaar, zoals steenkool, erts, ..., energiebesparing en een lagere ecologische voetafdrukDe ecologische voetafdruk vertegenwoordigt de biologisch productieve oppervlakte aan land en zee die nodig is om de grondstoffen van een gegeven populatie te produceren en het afval te absorberen..
Wat jij kan doen om het rebound-effect te vermijden?
- Communicatie met klanten
Onderzoek toont aan dat een belangrijke oplossing zit in communicatie naar je klanten. Leg via je website, sociale media of label zo duidelijk mogelijk uit hoe je bedrijf werkt aan circulariteit en geef je doelgroep tips mee over hoe ze dit product op een zo duurzaam mogelijke manier kunnen gebruiken. Door te kaderen dat dit product of deze dienst past in een groter plaatje van inspanningen die circulariteit bevorderen, geef je de klant een stukje verantwoordelijkheid om het beter te doen, waardoor hij zelf een doordachte en verantwoorde keuze kan maken.
- Nieuwe technologieën
Daarnaast kunnen ook nieuwe technologieën helpen om het rebound-effect te onderdrukken en producten innovatiever én duurzamer te maken.
- Beleidsmakers en wetgeving
Beleidsmakers kunnen helpen om het rebound-effect te beperken. Dat kan door wetgeving te ontwikkelen die overconsumptie ontmoedigt en verantwoordelijke consumptie stimuleert.
De FOD Economie ondersteunt je
Het rebound-effect vormt een uitdaging voor de overgang naar een circulaire economieDe circulaire economie is een herstellende en regeneratieve economie. Ze vrijwaart de waarde van producten, materialen en hulpbronnen in de economie door een slim productontwerp te koppelen aan hergebruik en/of gedeeld gebruik., maar met gezamenlijke inspanningen kunnen we het effect minimaliseren. Zowel producenten, consumenten als overheden moeten hun verantwoordelijkheid nemen om echte vooruitgang te boeken.
De FOD Economie biedt praktische ondersteuning aan ondernemers om de duurzame keuzes te maken die zowel ecologisch, economisch als sociaal voordelig zijn. Op de website van de FOD Economie vind je tips en ook heel wat informatie over efficiënt omgaan met hulpbronnen.
